YN GYMRAEG MAE’I MORIO HI

Yn y ffermdy traddodiadol hwn o’r unfed ganrif ar ddeg y ganwyd yr Esgob William Morgan (c. 1545-1604). Ar gyfarwyddyd Elizabeth I, Morgan oedd y cyntaf i gyfieithu’r Beibl i’r Gymraeg. Wedi Deddfau Uno 1536, gwrthodwyd statws swyddogol i’r Gymraeg a gwaharddwyd yr iaith o fyd gweinyddiaeth a chyfraith. Tyb llawer fod cyfieithiad 1588 yn un o’r prif resymau pam y goroesodd yr iaith a pham ei bod yn dal i ffynnu heddiw. Arddull gain tu hwnt oedd i’r cyfieithiad hwnnw, ond roedd mewn iaith hynod ddealladwy. Yn y ganrif ar ôl cyhoeddi’r Beibl, Cymru oedd un o wledydd mwyaf llythrennog Ewrop, a defnyddid cyfieithiad Morgan mewn eglwysi tan 1988. Yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol sy’n gofalu am Tŷ Mawr Wybrnant heddiw; saif mewn llecyn godidog a cheir llwybrau cerdded braf o amgylch y tir. Mae yma hefyd amgueddfa fechan, ac ar y tu mewn mae’r tŷ wedi’i adfer i adlewyrchu’r cyfnod pan oedd Morgan yn byw yno. Dim ond tuag 20 o’r argraffiadau cyntaf o Feibl Morgan sy’n dal i fodoli, ac mae 2 o’r rhain i’w gweld fan hyn.